شته و طرز مبارزه با آن

● شته Phylloxera

حشرات اين خانواده که با خرطوم خود از شيره گياهي تغذيه مي کنند ، داراي تعداد زيادي از گونه ها و از آفات مهم و درجه اول گياهان صنعتي ، زينتي ، باغباني ، سبزيکاري ، جنگلي و غيره بوده و از اهميت اقتصادي زيادي برخوردار ميباشند .

شته ها علاوه بر تغذيه از شيره گياهي در انتقال بيماريهاي ويروسي نقش مهمي ايفا مي کنند .

عده اي از شته ها باعث پيچيدگي برگ و يا تغيير شکل شاخه ها گرديده و برخي بر روي قسمتهاي گياهان ميزبان تشکيل گالهاي گوناگوني را مي دهند .

شته ها حشرات کوچک کروي ، پهن و يا بيضي شکل هستند ، طول بدن آنها از نيم ميليمتر تا هشت ميليمتر متغير و اغلب اوقات بين ۲ تا ۴ ميليمتر مي باشد .

رنگ آنها بسيار متنوع و اغلب داراي رنگهاي زرد ، سبز ، قرمز ، سياه و يا خاکستري هستند .

بدن آنها نرم و پوشيده از موهاي ريز با اندازه هاي متفاوت ميباشد .

در شته ها سر داراي يک جفت شاخک که طول آن متغير است وجود دارد .

شته ها داراي سه جفت پا هستند و پاهاي عقبي معمولا بلند تر از ساير پاها مي باشد .

شته ها به دو شکل بدون بال و يا بالدار ميباشند .

در نزد اغلب گونه ها شکم حشره به دم کوتاهي ختم مي شود .

ضمنا در طرفين و پشت حلقه ششم شکم زائده اي با شکل و اندازه متفاوت وجود دارد .

شکل و اندازه اين زائده ، شاخکها ، دم و تزئينات آنها از نظر تشخيص گونه ها اهميت زيادي دارند .

شته ها معمولا داراي ترشحات شيرين و چسبناکي بنام ( عَسَلَک ) ميباشند که باعث جلب مورچه ها گَ شته و حتي مورچه ها با شاخکهاي خود آنها را تحريک به ترشح شيره نموده و از آن تغذيه مي کنند .

بعضي از مورچه ها براي يک کلني از شته ها لانه ساخته و آنها را محبوس مي کنند و يا آنها را به مکانهاي ديگر مخصوصا روي ريشه گياهان منتقل مي کنند .

در حقيقت مورچه ها استثمارکننده شته ها هستند .

بدين جهت شته ها را گاو شيري مورچه ها ناميده اند .

در عوض مورچه ها اغلب اوقات شته ها را از حمله و گزند دشمنانشان مصون مي دارند .

زندگي شته ها بسيار پيچيده است در قسمتي از زندگي خود بطريق بِکرزائي تکثير پيدا کرده و سپس بعد از پيدايش افراد نر و ماده و آميزش بين آنها نسل هاي متعددو متوالي ايجاد کرده و در پائيز ماده هاي ج__ن__س__ی تخمهاي زمستانه مي گذارند .

زادآوري در شته ها بسيار زياد ميباشد ، بطوريکه تعداد نسل آنها گاهي در سال در مناطق مناسب به ۲۰ نسل مي رسد .

چند تائي شته کافي است تا در اندک زمان باغ يا گلزاري را آلوده نمايد .

عده اي از شته ها زندگي خود را بر روي يک گياه بپايان مي رسانند ( يک ميزبانه ) در حاليکه عده اي ديگر قسمتي از زندگي خود را روي يک گياه و قسمت ديگر را روي گياه ديگري مي ذرانند ( دوميزبانه ).

شرايط آبر و هوائي فصل بهار ، زادآوري اين حشرات را بسيار تسريع مي کند .

در مورد شته هاي دو ميزبانه اگر بتارانهاي بهاري موقعي ببارد که حد اکثر افراد بالدار باشند ، تعداد زيادي از آنها را نابود مي کند .

در حاليکه بر روي افراد بي بال و لاروها تاثيري ندارد .

جمعيت شته هاي يک ميزبانه در اوائل بهار بسيار زياد مي باشند ولي بتدريج در هنگام تابستان تعداد آنها در نتيجه عوامل کنترل کننده مانند کفشدوزکها ، مگسها ، رنبورهاي شته خوار ، قارچهاي شته کش ، و همچنين بعلت کمي رطوبت از بين رفته و سپس در اوائل پائيز شروع بازدياد مي کنند .

کثرت جمعيت و در نتيجه زيان شته ها به عوامل بسيار زياد از قبيل شرايط آب و هوائي ، رطوبت ، حرارت ، مقدار و شدت نور ، عمل پارازيت ها و شکاري ها، بستگي دارد .

بعنوان مثال زندگي دو نوع شته در زير شرح داده مي شود :

شته ۱ سبز هلو :

طول حشره بالغ بي بال ۵/۱ تا ۲ ميليمتر و رنگ آن سبز ِ زَرد و يا زرد مي باشد .

بدن بيضي شکل و زائده آن نسبتا طويل است .

▪بيولوژي تخمها در قاعده جوانه هاي هلو ، شليل ، بندرت در زرد آلو گذا شته مي شود .

در اواسط فروردين بسته به شرايط آب و هوائي ، تخمها باز شده و حشرات بطرف برگها مي روند و سپس اواسط ارديبهشت حشرات هر کدام بطور متوسط ۴۰ تا ۵۰ نوزاد بدون بال توليد مي کنند که بنوبه خود حشرات بي بال و يا بالدار مي زايند .

در نسل سوم ، تقريبا تمام حشرات بالدار مي باشند و بتدريج در اواسط خرداد تقريبا حشره اي بر روي درخت هلو باقي نمانده و تمام آنها بر روي ميزبان دوم که بسيار گوناگون و از خانواده هاي مختلف گياهي ميباشند مانند: چغندر ، اسفناج ، تنباکو ، سيب زميني ، کوکب ، کلم و غيره مهاجرت مي کنند و نوزادان خود را در روي آنها مي گذارند و اين نوزادان درطول فصل تابستان نسلهاي متوالي را تشکيل ميدهند .

گزش شته ها برروي برگهاي هلو وسپس برروي برگهاي ميزبان ثانوي باعث پيچيدگي برگها ميشود.

شته ها در روي سطح زيرين برگها قرار گرفته و بدين طريق مبارزه با آنها بسيار مشکل مي شود .

در تابستان و در ماههاي تير، مرداد و شهريور شته ها در روي ميزبانهاي ثانوي زادآوري کرده و فعاليت آنها باعث ايجاد زردي ، پژمردگي ، تغيير شکل برگها مي گردند .

و در بعضي از موارد باعث انتقال بيماريهاي ويروسي مي گردند .

درشهريورماه تا اواخرماه حشرات ج__ن__س__ی بالدار بسوي ميزبان اوليه ( درخت هلو ) مهاجرت مينمايند.

هر شته به تعداد پنج تا ده تخم منفردا بر روي شاخه هاي جوان و جوانه ها مي گذارند و تخمها تا بهار سال آينده باقي خواهند ماند .

شته ۲ گل سرخ :

طول حشره بالغ بي بال اين شته در حدود ۸/۲ تا ۴/۳ ميليمتر و رنگ آن سبز مايل به قهوه اي با زائده و پاهاي سياه رنگ مي باشد .

در ابتداي بهار تخم اين شته ها که از سال قبل بر روي درخت گذا شته شده بتدريج شروع به باز شدن کرده و در نتيجه زادآوري شته ها سطح زيرين برگها و ساقه هاي گل دهنده ( گل سُرخ و نسترن ) مملو از اين شته شته مقارن با سفيدک گل سُرخ باشد مي توان با مخلوط کردن دو سم قارچ کُش و حشره کُش فقط يکبار مبارزه نمود . ها ميشود .در مکانهائي که حمله اين
بايد توجه داشت که دو سم مصرفي قابليت اختلاط با يکديگر را دا شته باشند .

● مبارزه :

مبارزه با شته ها زماني موفقيت آميز خواهد بود که بمحض ظهور اولين کلني هاي شته آغاز گردد .

بعلاوه در اين زمان هنوز تعداد پارازيتها و شکاري ها زياد نبوده و سمپاشي زيان زيادي به آنها وارد نمي کند . مبارزه با شته در محيط هاي بسته آپارتمان نسبتا ساده بوده و با چند بار استفاده از حشره کش هاي معمولي که براي مبارزه با مگس از آنها استفاده ميشود از بين ميرود .

اما در محيط باز دفع شته بسيار مشکل است .

سمومي که در مبارزه عليه شته ها بکار برده مي شود ، اغلب سموم فسفره ميباشند که خاصيت تماسي دارند مانند : مالاتيون ، گوزاتيون ، ديازينون و س_و_پ_ر اسيد ، که بر حسب ماده موثر آنها از يک تا يک و نيم گرم در يک ليتر آب مصرف ميشوند .

▪سموم نفوذي موسوم به سيستميک مانند : فساميدون ، متاسيتوکس و سموم مشابه که داراي خاصيت نفوذي ميباشند برتري چشم گيري به سموم تماسي شته کش دارند .

زيرا علاوه بر اينکه شته ها در سطح زيرين برگها و مکانهاي ديگري از گياه که سم مستقيما به آنها نمي رسد را از بين ميبرد ، بلکه به پارازيت ها و شکاري هاي مفيد آنها نيز صدمه زيادي وارد نمي آورد .

و نيز عليه کنِه هاي گياهي موثر مي باشد و دوام آنها برحسب رشد گياه و نوع سم بين ۱۰ تا ۲۰ روز طول مي کشد . براي اينکه مقدار ماده موثر بيشتري داخل گياه شود ، لازم است که سمپاشي زماني که برگها باندازه کافي رشد کرده باشند انجام گيرد .بنابراين بايد اين سموم را دير تر از سموم شته کش تماسي مصرف نمود .

منابع :
———————-

برگرفته از کتاب : پرورش گلها و گیاهان زینتی aftab.ir